Mijn PC begrijpt mij ! : inbreng van spraaktechnologie bij ANt2
uit de LESLLA-conferentie
Dirk Eggermont (2009)
In: Les. - Jrg. 27 (2009), nr. 157 ; p. 26-27

In oktober 2008 vond in Antwerpen het jaarlijkse internationale LESLLA (Lower Educated Second Language and Literacy Acquisition-symposium plaats. Belangstellenden konden zich drie dagen te goed doen aan allerhande workshops vol informatie over nieuwe onderzoeken over laaggeletterdheid, over 'good practice' voorbeelden uit verschillende landen en taalgebieden, en over actuele ontwikkelingen in de strijd tegen laaggeletterdheid. In deze Les een verslag over een van de lezingen: How to integrate Automatic Speech Recognition (ASR) into CALL applications?,
oftewel: Spreekvaardigheidstraining met behulp van Automatische Spraak Herkenning (ASH).

Helmer Strik aan het woord.

http://www.tijdschriftles.nl/uitgaves/1236936917598


Artikel over LESLLA – congres Antwerpen.
Inbreng van spraaktechnologie bij ANT2

- Wijzen op belang van “ één – op – één” instructie. In de uiteenzetting over spraaktechnologie, verwijst Strik naar een uitspraak van Bloom: als één docent rechtstreeks een cursist instrueert, dan heeft dat evenveel effect als bij de top 2% van de cursisten in een traditionele klassituatie.

- Ook voor laaggeschoolde cursisten toont de PC zich hier van zijn beste kant: het grote voordeel van Pc’s is dat de cursisten er urenlang en op zijn eigen tempo door worden ondersteund. Ik verwijs hier naar het artikel over de nieuwe alfabetiseringsmethode AAP: cf. de online – oefeningen, bvb. waarbij de schrijfbewegingen worden getoond bij de letters: tot in den treure kan een cursist dit volgen. Een docent zal dit wel eens voortonen, maar die denkt natuurlijk ook aan zijn klas van 17 cursisten. Een persoonlijke tutor of mentor voor elke cursist is niet echt een haalbare kaart, maar de pC kan misschien wel die taak vervullen.

- Ons verhaal begint bij CALL: Computer Assisted Language Learning. Op tekst gebaseerde systemen bestaan al lang (bvb. CD- rom bij Beter Lezen). Een stemmetje uit één of ander software programma leest een tekst voor, daarbij volgt de cursist zoals bij een karaoke - sessie de synchroon met kleur gemarkeerde tekst op het scherm. Er wordt weinig interactie verwacht van de cursist, een muisklik of een “enter” op het toetsenbord volstaat meestal.

- Maar je kan bij CALL ook werken met op spraak gebaseerde systemen, van tekst naar spraak, ook al bekend via de ‘reading pen’ voor blinden of het Kurzweil – programma, ook gemaakt voor dyslectische lezers (artikelen uit de krant scannen en door redelijk vloeiend en realistische computerstem verklankt.)

- Maar bij al deze zaken kan de cursist alleen maar luisteren, vaak kan hij zijn eigen spraak vergeleken met een correct uitgesproken ‘sample’ uit het programma. Hij moet dit zelf maar kunnen evalueren.

- ASH gaat een stapje verder: Automatische Spraak Herkenning, de spraak van iemand wordt door de pc geconverteerd naar digitale tekst. Een toepassing is bvb. waarbij iemand de pc een brief dicteert in plaats van die zelf te moeten typen, of je zou in plaats van een muisklik de pc kunnen besturen als die wil luisteren naar je eigen stem. Maar er zijn hier belangrijke beperkingen: de spraak van mensen kenmerkt zich vaak door haperingen, onafgemaakte zinnen, incorrecte uitingen, gemompel, externe ruis … En wat te denken over het NT2 – taalgebruik van anderstalige cursisten?

- In de workshop wordt er verwezen naar het afgelopen ‘Dutch CAPT: Computer Assisted Pronunciation Training’ voor cursisten wiens moedertaal niet het Nederlands is. Een uitspraaktraining waarbij de cursisten vier weken na elkaar elke week een (half) uur feedback krijgen op hun eigen NT2 – uitspraak. Na vier weken toch duidelijke vooruitgang in correcte uitspraak merkbaar.

- En dat brengt ons bij AAP: ASH ondersteunt een al bestaande alfabetiseringsmethode. Spraaktechnologie kan hier de ‘non native’ alfacursist helpen om Nederlandse klanken en woorden, correct te herkennen en na te zeggen. Dit project loopt nog: vele proefpersonen spreken teksten in, en de computer registreert en inventariseert de vele mogelijke uitspraakvarianten. De computer zou deze uitingen zelf kunnen vergelijken met ‘aanvaardbare’ AN – uitingen. Maar wat is ‘aanvaardbaar’, wat doe je met streektaal, variatie per regio, Vlaams, dialecten?

- Ingaan op vragen als: waarom zijn er zo weinig programma’s voor volwassenen (anderstaligen)? Laaggeschoolden? Ingaan op verschillen tussen hoe kinderen of volwassenen leren?

- Nog enkele voordelen bij ASH – taalvaardigheidstraining: de PC houdt de cursist nauwgezet bij de les, en geeft feedback op het moment waar zich bvb. uitspraakproblemen voordoen. Een pC kan ook het leestempo structureel opdrijven of verhogen, cursisten leren vloeiender lezen.

- Verder heeft ‘spraak’ dit voor op ‘schrift’: vergt minder uitleg (‘self explanatory’)? Er komt extra info bij via zinsmelodie (prosodie), gevoelens duidelijker …

- ASH is niet zonder gebreken, verdere research is nodig, verder inter – disciplinair onderzoek (ICT, pedagogen, …)